در این دو سال سرعت بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و فضای مجازی در کشور در همه حوزه‌ها به‌شدت بالا رفت.
بنابراین اگر قرار باشد دوباره دسترسی‌ها به اینترنت بین‌المللی قطع شود، با ارقامی چند ده برابر خسارت آبان ۹۸ روبرو خواهیم شد.
بورسان: آبان ۹۸ دسترسی عمومی به اینترنت بین‌المللی به مدت ۱۶۰ ساعت قطع شد و اتصال آن برای استان‌های مختلف با فواصل گوناگون انجام گرفت.
این قطعی گسترده که با آزمودن شبکه ملی اطلاعات یا همان اینترنت ملی همراه بود، به گفته خود مسئولان خسارات گزافی را برای کشور به همراه آورد؛ از خسارات قابل توجه به کسب‌وکارها گرفته تا اختلال در دولت الکترونیک و همچنین دسترسی به اقلام حیاتی.
در نامهای که چهارشنبه ۲۹ آبان ۹۸ از سوی سازمان فناوری اطلاعات ایران به دستگاه‌های اجرایی نوشته شده بود، امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پنجمین روز قطعی سراسری اینترنت در ایران، در نامهای از دستگاه‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی خواسته بود فهرستی از سایت‌های خارجی مورد نیازشان را اعلام کنند.
این نامه جنجالی پس از ان توضیح این مقام مسئول را به همراه داشت. او گفته بود: «هدفش از نوشتن این نامه، فراهم کردن "شرایط ارائه خدمات حیاتی" به مردم بوده است.»
رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران گفته بود چهارشنبه صبح یکی از همکارانش به او اس‌ام‌اس زده و نوشته بیمارستان به پدرش که مبتلا به سرطان است، "به دلیل قطعی اینترنت" دارو نداده است. به گفته ناظمی، وی از "گروه ضربت" خواسته اینترنت آن بیمارستان را وصل کنند و سپس برای "حل جدی‌تر مسأله" آن نامه را به بقیه دستگاه‌های دولتی فرستاده است.
«قطع اینترنت در هر ساعت ۱۶ میلیارد و ۶۰۰ تومان به اقتصاد کشور صدمه زد»، « درآمد تجارت الکترونیکی با قطع اینترنت روزانه ۲۹۳ میلیارد تومان کاهش یافت»، «با قطع اینترنت شرکت‌های دانش‌بنیان ۱۰ هزار میلیارد تومان ضرر کردند»، «ضرر ۱۰۸۰ میلیارد تومانی قطع اینترنت به اپراتورهای ارتباطی»، «مجموعه مخابرات در زمان قطع اینترنت بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان ضرر دید»، «کاهش ۹۰ درصدی فروش کالا و خدمات با قطع اینترنت»، «۳۰۰ میلیون دلار ضرر به اقتصاد ایران در ۶ روز قطع اینترنت»، «کاهش بیش از ۵۰ درصدی تراکنش‌های اینترنتی با قطع اینترنت» و ... تنها تیترهایی بودند که پس از اتصال اینترنت از سوی رسانه‌ها به نقل از مقامات مسئول و البته بررسی‌های کارشناسی منتشر شد.
آن زمان کارشناسان این نکته را مطرح می‌کردند که حتی اگر نیت سازمان فناوری اطلاعات خیر بوده باشد، تهیه چنین لیستی می‌تواند هزینه قطع احتمالی اینترنت در آینده را کم کند؛ چرا که با مستثنی کردن این سایت‌ها، می‌توان ضربه به خدمات دولتی و کسب و کارها را کاهش داد و اینترنت را برای مدتی طولانی‌تر و با خیالی آسوده‌تر قطع کرد.
کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با «بورسان» می‌گوید «راه‌اندازی اینترنت ملی از لحاظ فنی امکان‌پذیر است.» و این یعنی «(به‌واسطه تجربه آبان ۹۸) نباید قطعی اینترنت بین‌المللی را دور از انتظار و شایعه بدانیم.»
این کارشناس فناوری اطلاعات در این گفت‌وگو تأکید می‌کند که خساراتی که احتمالا این دوره وارد می‌شود برخلاف تصور پیشین، احتمالا بسیار بالاتر است. نقره‌کار در این زمینه می‌گوید: «دو سال قبل که این اتفاق افتاد، با شیوع کرونا روبرو نبودیم و بسیاری از فعالیت‌ها از کسب‌وکارها گرفته و دولت الکترونیک تا آموزش از راه دور به‌صورت مجازی و آنلاین انجام نمی‌گرفت. در این دو سال سرعت بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و فضای مجازی در کشور در همه حوزه‌ها به‌شدت بالا رفت. بنابراین اگر قرار باشد دوباره دسترسی‌ها به اینترنت بین‌المللی قطع شود، با ارقامی چند ده برابر خسارت آبان ۹۸ روبرو خواهیم شد.»
حرف‌هایی که در مورد قطعی اینترنت می‌شنویم چقدر صحت دارد و به واقعیت نزدیک است؟
اگر زمانی این تجربه را نداشتیم که اینترنت قطع شود، قطعا خیلی احتمال ضعیف می‌دادیم که این اتفاق رخ دهد، اما چون تجربه چندروزه قطعی اینترنت را داشتیم، بنابراین هر شایعه و هر صحبتی در این زمینه باشد می‌توان این احتمال را داد که به واقعیت تبدیل شود. بنابراین نباید آن را دور از انتظار و شایعه بدانیم.
اکنون حرف‌ها در این زمینه در سطحی هست که آن را جدی بگیریم؟
به هر حال مقوله اینترنت همواره چالش‌های خاص خود را برای رده‌های مختلف داشته است. اینترنت تریبونی است که از صحبت درست تا شایعه شاید آنجا وجود داشته باشد که مدیریت بر این حوزه نیز صرفا نمی‌تواند مدیریت مستقیم باشد و بخشی از آن به سطح آگاهی افرادی که از اینترنت استفاده می‌کنند بازمی‌گردد. بنابراین اگر بخواهیم فضای مجازی را از دریچه تهدید نگاه کنیم، شاید به نظر برسد که مدیریت این فضای مجازی با بستن یا محدودیت آن میسر باشد، اما اینطور نیست و شاهد هستیم که در جهان به شیوه دیگری از این حوزه استفاده می‌شود.
اگر بخواهیم قیاسی با آبان ۹۸ داشته باشیم که برای چند روز بستر اینترنت ملی فراهم شد و برخی فعالیت‌های حیاتی را نیز در کنار خساراتی که برای کسب‌وکار داشت، دچار مشکل کرد؛ اکنون چقدر شبکه ملی اطلاعات ظرفیت و آمادگی جایگزینی با اینترنت بین‌المللی را داراست؟
این سوال را از دو منظر می‌توان مورد بررسی قرار داد. نخست آنکه اینترنت کاملا قطع شود یا اینکه با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، دسترسی به اینترنت بین‌المللی قطع یا متناسب با افراد و موقعیت‌های آنها پلکانی محدود شود.
اگر اینترنت را قطع کنیم همانند تجربه آبان ۹۸، فارغ از خسارات چندهزار میلیارد تومانی که به کسب‌وکارها، دولت الکترونیک و عموم مردم وارد شد، ممکن است اتفاقاتی رخ دهد که جبران آن امکان‌پذیر نباشد.
اما اگر بخواهیم شبکه ملی اطلاعات را از این منظر نگاه کنیم که خدمات ارزان و چه بسا رایگان را به سرویس‌دهنگان داخلی ارائه دهد، اما از آن سو دسترسی‌هایی را محدود کند، موضوع متفاوتی است. این موضوع را چندسالی است که در قالب اینترنت نیم‌بها، سرعت بالاتر روی سرویس‌های داخلی و ... تجربه می‌کنیم.
باتوجه به اینکه دو سالی مشاور همین پروژه بودم، راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات یا همان اینترنت ملی دور از دسترس نیست. اگر از لحاظ سخت‌افزاری شرایط مهیا شود که اینترنت یک اینترنت داخلی باشد و هیچ ارتباطی هم با اینترنت بین‌المللی نداشته باشد، از لحاظ فنی هم قابل توجیه است. اگرچه خسارات جبران‌ناپذیری را در قطع رابطه با اینترنت بین‌المللی خواهیم داشت، اما از لحاظ فنی امکان‌پذیر است.
میزان خساراتی که سری قبل وارد شد چقدر بود و فکر می‌کنید که اگر مجددا با قطعی اینترنت روبرو شویم، این میزان خسارت چقدر خواهد بود؟
اعداد و ارقام متفاوتی در مورد خسارات قطعی ۱۶۰ ساعته اینترنت در آبان ۹۸ مطرح می‌شود، ارقامی در حدود چندهزار میلیارد تومان. اما در نظر داشته باشید دو سال قبل که این اتفاق افتاد، با شیوع کرونا روبرو نبودیم و بسیاری از فعالیت‌ها از کسب‌وکارها گرفته و دولت الکترونیک تا آموزش از راه دور به‌صورت مجازی و آنلاین انجام نمی‌گرفت. در این دو سال سرعت بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و فضای مجازی در کشور در همه حوزه‌ها به‌شدت بالا رفت. بنابراین اگر قرار باشد دوباره دسترسی‌ها به اینترنت بین‌المللی قطع شود، با ارقامی چند ده برابر خسارت آبان ۹۸ روبرو خواهیم شد. البته در کنار بی‌اعتمادی که به‌وجود می‌آید. این بی‌اعتمادی در بالاترین سطوح نیز ممکن است ایجاد شود.
باید توجه داشت، فیلترینگ یک دکمه سخت‌افزاری برای قطع اینترنت نیست، بلکه یک دکمه نگرشی است. ما باید نگرش، رفتار و افکارمان را نسبت به اینترنت عوض کنیم. اگر چنین باشد شک نداشته باشید که وجود اینترنت، فضای مجازی و فناوری اطلاعات، قطعا برای هر کدام از ما در هر سطحی که هستیم از بالاترین سطوح از رئیس‌جمهور گرفته تا همه رده‌‌ها با اهداف گوناگون اقتصادی، فرهنگی و ... حتی اگر رویکرد جنگ نرم هم بخواهیم به آن داشته باشیم، خیلی بهتر از آن است که اینترنت را قطع کنیم.
