وضعیت اقتصادی ایران را در سال 96 چطور ارزیابی می‌کنید؟

اگر مبنای مقایسه را پارامترهای سال 95 قرار دهیم می‌توانیم بگوییم در برخی از بخش‌ها مانند ساخت‌و‌ساز و مسکن شاهد رشد بودیم، ولی اگر در مجموع ارزیابی کنیم، سال 96 بدترین رکوردها را در بخش‌های مختلف از خود به جای گذاشت. رکود سنگین در بازار کماکان حاکم بود، فضای کسب‌و‌کار رونق مورد انتظار را نداشت و عملا انتظاراتی که به‌عنوان یکی از سال‌های بعد از برجام داشتیم، محقق نشد. در زمینه اشتغال هم در سال 96 رکوردهای مورد نظر حاصل نشد و کماکان در کنار شغلی که ایجاد شد ریزش‌های نیروی کار را هم شاهد بودیم. شرایط بنگاه‌ها به شکلی است که با برخی ناآرامی‌ها در واحدهای صنعتی در روزهای آخر سال روبه‌رو هستیم. مشکل آنها قطعا مباحث سیاسی نیست. واقعیت این است که امروز برای امرار معاش دچار مشکل هستند و صدای خود را بلندتر می‌کنند تا به خواسته آنها رسیدگی شود. حتی صادرات ما در حد مورد نظر رشد نکرد و متاسفانه صادرات نفتی ما هم طبق آمار اعلام‌شده با کاهش مواجه بود. فعالان اقتصادی که سابقه فعالیت طولانی در بخش صنعت، معدن و تجارت دارند، عنوان می‌کنند که در 60 سال سابقه فعالیت اقتصادی خود سالی به بدی 96 را تجربه نکردند. البته در برخی بخش‌ها دستاوردهای خوبی هم داشتیم، اما در مجموع بخش مولد و اقتصاد کشور سال خوبی را پشت سر نگذاشت و نتوانست نمره قابل قبولی بگیرد.

چه عواملی را در عدم کسب موفقیت‌های مورد نظر موثر می‌دانید؟

دولت به‌رغم اینکه تمام تلاش خود را برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور انجام داد و قصد داشت سال موفقی را در کارنامه کاری خود رقم برند، ولی به‌عنوان یک فعال اقتصادی می‌گویم در این زمینه موفقیت زیادی کسب نکرد. با توجه به گرفتاری‌هایی که دولت در زمینه کاهش درآمد، کسری بودجه، مسائل مربوط به صادرات نفتی و عدم گردش مالی به شکل نرمال با آنها روبه‌رو بود، باعث شده موفقیت‌های مورد انتظار را کسب نکند. همچنین ما نمی‌توانیم بگوییم مشکل از سیستم بانکی کشور بوده، چراکه آنها هم مسائل خاص خود را داشتند و عملا اعتباراتی که توزیع شده بود، بازنگشت که این مساله هم به فضای بد کسب وکار بازمی‌گردد. همچنین نگاه‌های برون‌مرزی که به اقتصاد ایران وجود داشت در عدم موفقیت دولت تاثیرگذار بود. ما با فشار، تهدید و عواملی از این دست روبه‌رو بودیم که در نهایت هم سرمایه‌گذار داخلی و هم سرمایه‌گذار خارجی را با تردید روبه‌رو کرد. نگاه سیاسی به پارامترهای اقتصادی از جمله موارد دیگری بود که مقداری برای ما مشکل ایجاد کرد. به‌طور مثال در بخش ساخت‌و‌ساز وقتی بودجه عمرانی کشور هرسال نسبت به سال قبل کمتر شود و همین میزان تعیین‌شده هم در پایان سال توزیع نشود و به‌نفع ردیف‌های دیگر بودجه مصادره شود، طبیعی است که اثر منفی خود را بر سایر بخش‌ها می‌گذارد.

پیش‌بینی شما از وضعیت اقتصادی سال 97 چیست و چه اولویت‌هایی مطرح است؟

باید دعا کنیم سال آینده مانند سال 96 نباشد. چشم‌اندازی که وجود دارد و گزارشاتی که از منابع مختلف داخلی، خارجی، صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی می‌رسد به‌نظر نمی‌رسد که ما در زمینه‌های رشد، توسعه جذب سرمایه داخلی و خارجی سال خیلی موفقی را در پیش داشته باشیم، ولی توصیه من این است که باز هم کمربندها را محکم‌تر ببندیم، در هزینه‌ها دقت بیشتری داشته باشیم و تلاشمان را مضاعف کنیم. باید منابع جدید به‌ویژه در زمینه صادرات پیدا کنیم. زمانی که گردش پول عادی نباشد در نهایت همه بخش‌ها مشکل پیدا خواهند کرد. وقتی مشکل تولید داشته باشیم و عدم سفارش و تقاضا وجود داشته باشد به‌طور طبیعی بخش واردات ما هم از این رهگذر بی‌‌‌نصیب نخواهد ماند و قطعا صدمه خواهد دید. پیش‌بینی نمی‌شود که در سال 97 بیشتر از سه،چهار‌درصد رشد اقتصادی داشته باشیم که این بسیار ناکافی است. به‌ویژه اینکه طبق سند چشم انداز 20‌ساله می‌بایست از سال مبنا هشت‌درصد رشد اقتصادی داشته باشیم و بعد از 20 سال به کشور اول منطقه تبدیل شویم، در حالی که در بسیاری از سال‌ها این هشت‌درصد رشد اقتصادی را کسب نکردیم و حتی در برخی سال‌ها هم رشد منفی داشتیم. اکنون هم به‌نظر نمی‌رسد با این چشم‌انداز موجود به رشد هشت‌درصد برسیم. چهار یا چهارونیم‌درصد پیش‌بینی خوشبینانه است و آنالیزورهای بین‌المللی هم همین حدود دستاوردهای ما را ارزیابی می‌کنند مگر اینکه اتفاق خاصی بیفتند و ما بتوانیم با تعقل سهم خود را از اقتصاد بین‌الملل بگیریم. در سال آینده دولت باید برای بازگشت اعتماد عمومی به بخش اقتصادی جامعه تلاش کند. چک‌های برگشتی ما نشان‌دهنده وضعیت بد اقتصادی ماست. حتی شاهد هستیم افراد از چک‌های برگشتی خود ابایی ندارند. این نشان می‌دهد که یک بیماری کم پولی و به‌دنبال آن بی‌‌‌اعتمادی در بازار حاکم شده و تئوریسین‌ها و اقتصاددانانی که در حیطه عمل هم اطلاعات دارند باید فکری برای آن کنند، در غیر این صورت سال 97 را به مراتب بدتر از سال 96 پشت سر خواهیم گذاشت.