لطفا درمورد تاریخچه بیت کوین و وضعیت آن در ایران کمی صحبت بفرمایید؟

اگر بخواهیم به این موضوع به لحاظ تاریخی بنگریم باید بگوییم که طبق اظهارات مطرح شده، ما سه دوره یا سه عصر را برای قلمداد کردن ابزاری برای ارز یا پول پشت سر گذاشته ایم؛ در اولین دوره تعریف پول یا ارز چیزی است که پشتوانه آن فلزات گران بها باشند، مانند طلا. در دوره دوم گفته شد لزومی ندارد پشتوانه پول یا ارز فلزات گران بها باشد، بلکه می‌تواند پشتوانه آن خط مشی‌های سیاسی و اقتصادی یک کشور باشد که این دوره را حداقل50-40سال است که در دنیا تجربه می‌کنیم. از حدود 10 سال پیش بحث ارزهای رمزبنیان یا رمز پایه پیش آمده و ما عملا وارد عصر جدیدی شدیم که اگر قرار باشد بیت کوین را به عنوان یک ارز بدانیم پشتیبان آن ریاضیات و رمز می‌شود، یعنی دیگر نه پشتیبانی به عنوان طلا خواهد بود و نه تحت عنوان خط مشی‌های سیاسی کشورها. زمانی که ما می‌گوییم ارزهای رمزبنیان یا رمز ارز منظورمان ارزهایی است که از اواخر سال 2008 توسط یک مجموعه با نام مستعار ژاپنی که هیچ‌گاه هم هویت آنها آشکار نشده پایه گذاری شده و اولین محصول آنها هم رمز ارزی بوده به نام بیت کوین. بعد از آن تا به امروز هزاران رمز ارز را به وجود آمدند، اما به دلیل اینکه قدیمی‌ترین و به نوعی اولین آن بیت کوین بوده افراد نام آن را بیشتر از بقیه شنیده‌اند. وضعیت بیت کوین در کشور ما به این صورت است که به آن به عنوان وسیله‌ای برای مبادله نگاه نمی‌شود. به دلیل جهش قیمت و رشد قیمت افسار گسیخته‌ای که حداقل در یکی دو ماه اخیر داشته افراد آن را ابزاری برای سرمایه‌گذاری می‌بینند و متاسفانه بدون اینکه با مقدمات و الفبای سرمایه‌گذاری آشنا باشند بخش زیادی از ثروت خود را در این حوزه بردند.

به صورت کلی این نوع ارزها چه تبعاتی می‌توانند داشته باشند؟

به دلیل مسائل پییچیده فناوری و مباحث خاص مربوط به آن به نظر می‌رسد کشورها به این پدیده ساده لوحانه نگاه کردند و فکر نمی‌کردند این پدیده ظرفیت این را داشته باشد که بخش قابل توجهی از اجتماعات مختلف را به خود درگیر کند. نزدیک به چند ماهی است که به صورت خاص، کشور‌ها این مساله را به عنوان یک دغدغه جدی و مهم تلقی می‌کنند و با توجه به نوسانات افسارگسیخته‌ای که بیت کوین به صورت خاص داشته و نگرانی‌هایی را که در عرصه بین‌المللی دامن زده‌، روی آن تمرکز کردند و بعضی از کشورها در معاملات با آن محدودیت‌هایی را قرار دادند یا ممنوعیت‌هایی را اعلام کردند و بعضی‌ها نیز به دنبال این هستند که چطور می‌توانند به آن نظم بدهند. از جمله ویژگی‌های خاصی که بیت کوین دارد، این است که دارای حداقل شفافیت است؛ درواقع به دلیل اینکه نهاد ناظری برای آن وجود ندارد قدری در حوزه شفافیت با مشکلات جدی مواجه است. یک دوره نسبتا طولانی از این رمز ارزها برای قاچاق مواد مخدر، دارو و به صورت کلی عملیات متقلبانه و متخلفانه استفاده می‌شده که امکان ردیابی و رهگیری هم برای آن کمتر وجود داشته است. این مساله برای دولت‌ها ایجاد نگرانی کرده است. همچنین بحث‌های مالیاتی درمورد بیت کوین هست که وقتی امکان ردیابی نباشد، به نظر می‌سد به این نگرانی دامن زده شود. اکنون کشورهای مختلف به دنبال این هستند که محاسن این فناوری جدید را دریافت کنند و معایب آن را کنار بگذارند. به این منظور مدل‌های مختلفی را نیز پیش‌بینی کردند، برای مثال کشورهایی مانند روسیه، چین یا حتی آمریکا تصمیم گرفته اند که یک رمز ارزی را درست کنند که مربوط به کشور خودشان باشد، نهادهای ناظر بتوانند آن را کنترل کنند و پاسخگوی سوء استفاده از آن هم باشند. یکی از دغدغه‌هایی که در حوزه بیت کوین وجود دارد این است که به دلیل اینکه معاملات غیرقابل رهگیری و یک طرفه هستند اگر اشتباه و خطایی صورت گیرد امکان برگشت آن وجود ندارد. از طرفی هم به دلیل اینکه بیت کوین در حوزه فناوری است و پیچیدگی خاص خود را دارد، افراد شناخت کافی از مکانیزم معاملاتی آن ندارند و این می‌تواند برای آنها دردسر درست کند. به دلیل اینکه تمام آنچه اتفاق می‌افتد در فضای مجازی و اینترنت است و بسیاری از افراد شیوه‌های امنیتی و محافظت از خود را در این فضا نمی‌دانند، ممکن است مورد دست برد قرار گیرند و کل دارایی خود را از دست بدهند. همچنین به دلیل غیرقابل رهگیری بودن آن نهاد ناظری وجود ندارد و افراد نمی‌توانند به جایی شکایت کنند و حتی اگر شکایتی هم کنند به نوعی، قابلیت پیگیری و رهگیری ندارد. بنابراین کل دارایی خود را از دست می‌دهند. در طبقه بندی سرمایه‌گذاری‌هایی که در عرصه اقتصادی وجود دارد، بیت کوین و ارزهای دیجیتالی امثال آن را باید جزو سرمایه‌گذاری‌هایی با ریسک بالا قلمداد کرد.

در کشور ما بر اساس دستورالعمل جدید معامله ارزهای الکترونیکی ممنوع اعلام شده است. با این همه،،‌ معاملاتی در این زمینه صورت می‌گیرد یا به کل تعطیل شده است؟

متاسفانه شاهد این مساله هستیم که این نوع معاملات همچنان انجام می‌شود. ما اکنون صرافی‌هایی را داریم که به صورت مجازی و اینترنتی با واسطه‌های مختلف، این سرویس و خدمات را ارائه می‌دهند. آنچه ممنوعیت اعلام شده برای نهادهای رسمی است، یعنی بازار پول گفته صرافی‌های من مجاز نیستند و بانک مرکزی نیز صرافی‌هایی که تحت نظارت خودش قرار دارند، کنترل می‌کند تا معاملات بیت کوین یا سایر ارزها انجام نشود. بازار سرمایه نیز مسئول کنترل کارگزاری‌های زیرمجموعه خودش است. متاسفانه مساله‌ای که در این میان وجود دارد این است که این معاملات خارج از فضای کنترلی اتفاق می‌افتد یعنی مجموعه‌هایی که تحت عنوان Exchange یا صرافی‌های مجازی غیر مجاز که این کار را انجام می‌دهند و نه تحت نظارت بانک مرکزی هستند که تابع آنها باشند و صرافی تلقی شوند و نه تحت نظارت بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار که به عنوان کارگزار تلقی شوند.