به گزارش خبرگو ، به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، محمدرضا شاهپروری، دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشکده هنر دانشگاه شاهد این مطلب را در نخستین روز همایش ملی رنگ‌زاهای طبیعی که به همت گروه هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد، اعلام کرد.
او در سخنرانی خود با موضوع «بررسی سازگاری مواد رنگ‌زا اسپرک، روناس و پوست انار در رنگرزی نخ پشمی از طریق غلظت ماده رنگ‌زا در حمام رنگرزی»، به کاربرد بسیار مواد رنگزای طبیعی در ادوار گوناگونی اعم از نوسنگی، ساسانیان و پس از اسلام در رنگرزی الیاف پشمی و پنبه اشاره کرد.
شاهپروری در ادامه افزود: «این گروه مواد رنگ‌زا به رغم مزایای بسیار، از محدودیتهایی همانند امکان پایین بازتولید فام رنگی برخوردار است که این قابلیت برای استحصال رنگهای ترکیبی همانند نارنجی و سبز تشدید می‌شود.»
او با تاکید بر اهمیت به دست آوردن فام رنگی یکسان در نساجی سنتی، گفت: «عدم امکان باز تولید فام رنگی، خسارات جبران ناپذیری برای تولیدکنندگان این عرصه ایجاد می‌کند.»
شاهپروری افزود: «به همین دلیل باید قابلیت ترکیب مواد رنگ‌زا و درجه سازگاری هر یک در مقایسه با دیگری محاسبه شود، در واقع پیش از انجام رنگرزی با مخلوطی از مواد رنگزای طبیعی، باید به معیاری با عنوان سازگاری مواد رنگ‌زا توجه داشت.»
او در توضیح این معیار گفت: «معیاری که میزان رنگ همانندی یک فام را در دفعات رنگرزی نشان داده و قابلیت یا عدم امکان ترکیب مواد رنگ‌زا را بیان کند.»
او با اشاره به اینکه تاکنون تحقیقات کمی به قابلیت ترکیب و سازگاری مواد رنگزای طبیعی پرداخته است، از محاسبه سازگاری ترکیب سه ماده رنگزای روناس، اسپرک و پوست انار در حمام رنگرزی مخلوط خبر داد.
شاهپروری در توضیح نتایج این تحقیق گفت: «دو ماده رنگزای روناس و اسپرک از درجه سازگاری مطلوبی برخوردار هستند در حالی که ترکیب پوست گردو با سه ماده رنگزای دیگر موجب استحصال سازگاری پایین با درجه ضعیف می‌شود.»
او تاکید کرد: «امکان ترکیب هر یک از ماده رنگزای مذکور با پوست گردو به سبب وجود سازگاری ضعیف وجود ندارد.»
خواص پلیکرومیک و پلیژنتیک رنگزای گیاهی اسپرک در رنگرزی ابریشم
دومین سخنران این همایش محمدابراهیم حیدری گلفزانی، دکتری مهندسی نساجی و علوم الیاف بود که به بررسی خواص پلیکرومیک و پلیژنتیک رنگزای گیاهی اسپرک در رنگرزی کالای ابریشمی به ایراد سخنرانی پرداخت.
او گفت: «نتایج حاصل از مقادیر L*a*b* نشان می‌دهد تغییر نوع دندانه از زاج سفید به سولفات مس و سولفات آهن شید رنگی نمونه‌ها از زرد به سمت زیتونی و سپس قهوه‌ای تغییر پیدا می‌کند.»
او همچنین افزود: «در بررسی تاثیر نوع اسید مشاهده شد که اسپرک نسبت به تغییر pH با اسیدهای مختلف حساس بوده و شید رنگی آن تغییر می‌کند.»
به گفته او، در برر سی نحوه آماده سازی رنگ افزایش زمان ماندن رنگ قبل از رنگرزی باعث کاهش روشنایی یا اصطلاحاً کهنه نما شدن و کدر شدن نمونه‌ها می‌شود، همچنین می‌توان نمونه‌ها را در دمای محیط به مدت ۲۴ ساعت یا در دمای C۵۰ به مدت ۶ ساعت رنگرزی کرد و به شید رنگی نزدیک به C۸۰ رسید.
حیدری گلفزانی افزود: «در برر سی قدرت رنگی پساب باقیمانده مشخص شد که پساب اول و دوم در این رنگ‌زا از توانایی رنگرزی بالایی برخوردار هستند.»
او گفت: «در اندازه گیری ثبات شستشویی و لکه گذاری نمونه‌های رنگرزی شده مشاهده شد که درجه ثبات شستشویی با دندانه سولفات آهن۵ و ثبات شستشویی و لکه گذاری مربوط به دندانه زاج سفید ۴ بود.»
او در پایان با اشاره به نتایج این تحقیق گفت: «این رنگ‌زا جزء رنگ‌زاهای حساس قرار داد که کالای رنگ شده با آن دارای ثباتهای شستشویی، لکه گذاری و نوری مناسب و استانداردی است.»
استفاده از نرم افزار رنگ‌زاهای طبیعی در تولید فرش دستباف پشمی
آخرین سخنران روز نخست این همایش لطف الله شکری از دانشگاه مازندران بود که به توضیح نرم افزار رنگ‌زاهای طبیعی و کاربرد‌های آن در تولید فرش دستباف پشمی پرداخت.
او رنگ‌زاهای طبیعی و رنگرزی با آن‌ها بالاخص بر روی خامه فرش (پشم و ابریشم) را از ویژگی‌های فرش دستبافت ایران دانست و گفت: «انتخاب بهترین نسخه رنگرزی از دغدغه‌های همیشگی رنگرز‌ها و حِرَف وابسته در صنعت فرش ایران بوده است.»
او با تاکید بر ضرورت شکل گیری سیستم خبره‌ای به شکل نرم افزار در این زمینه گفت: «در این مقاله، به بررسی فنی نرم افزار رنگ‌زاهای طبیعی به صورت نرم افزاری تحت ویندوز و بر اساس سیستم خبره (NDES)، مخفف Natural Dyes Expert System پرداخته و کاربرد این فن آوری در رنگرزی طبیعی و تولید فرش دستباف پشمی توضیح داده می‌شود.»
به گفته شکری، این نرم افزار هوشمند با هدف ارائه اطلاعات روشمند رنگ‌زاهای طبیعی و تسریع فرآیند انتخاب مناسب‌ترین نسخه رنگرزی فرش دستباف پشمی با رنگزای طبیعی ایجاد شده است و کاربرد‌های مختلفی در این حوزه دارد.
او افزود: «حاصل این تحقیق، یک سیستم خبره مبتنی بر قاعده است که به صورت نرم افزار N. D با ارائه اطلاعات جامع رنگ‌زاهای طبیعی و شناسایی نسخه رنگرزی مناسب، فرآیند انتخاب نسخه را آگاهانه و در کمترین زمان انجام می‌دهد.»
او گفت: «این سیستم، با هدف نهایی نسخه برداری از دانش رنگ‌زاها و کار‌شناسان تجربی و علمی این حوزه تلاش دارد تا همانند یک فرد خبره در مسائل مربوط به یک حوزه تخصصی مشاوره دهد.»
او افزود: «سیستم خبره تهیه شده مبتنی بر دانش بوده که دانش آن از منابع کتب مرجع، مقالات، مطالعات موردی، اینترنت و افراد خبره تجربی و دانشگاهی کسب و به زبان قابل فهم کامپیو‌تر تبدیل شده است.»
به گفته او، از این سیستم می‌توان برای کمک به طراحان فرش به عنوان یک نرم افزار یا سیستم کمکی، سفارش دهندگان به عنوان سیستمی برای مبنایی به عنوان آدرس رنگ، در آموزش عالی به عنوان سیستمی کمک آموزشی برای دانشجویان و افراد کم تجربه، فارغ التحصیلان فرش جهت شروع و انگیزه کار در حوزه رنگرزی و تولید فرش و در نهایت کارگاه‌های رنگرزی به سبب بهبود راندمان کاری بهره برد.
شکری افزود: «کل سیستم باعث استانداردسازی و بهبود کیفیت تولید و همچنین نگرش جدید به رنگ‌زاهای طبیعی و بالاخص رنگ‌زاهای مورد کاربرد در ایران شود.»
منبع:میراث آریا
