به گزارش خبرگو ، به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، علی صدرایی، سرپرست پژوهش باستان‌شناسی مطالعات فرهنگی‌تاریخی محور انتقال آب سد کانی سیب به دریاچه ارومیه امروز یکشنبه ۱۰ دی ۹۶ با اعلام این خبر به تخریب گسترده و هرروزه محیط‌زیست و به‌ویژه محیط‌زیست‌های تاریخی‌فرهنگی در چند سال اخیر اشاره کرد.
این باستان‌شناس با تاکید بر اینکه در زیر هیچ سنگی در کوهستان گنجی پنهان نکرده‌اند، افزود: «علاوه بر حضور عده‌ای سودجو و گنج‌یاب در مناطق مختلف کشور و به ویژه دشت‌های میانکوهی و کوهستان‌ها و تخریب منابع طبیعی و باستانی و افزودن به زمین‌های زراعی و کشاورزی، اقدامات توسعه طرح‌های عمرانی نیز اضافه شده و تراژدی‌های بی‌شماری را در این روز‌ها به وجود آورده است.»
آینده مبهم زیستگاههای تمدنی و فرهنگی
او با ابراز تاسف از شتاب غیرقابل توصیف این روند در سال‌های اخیر هشدار داد: «تدوام این روند باعث می‌شود در چند سال آینده از بسیاری زیستگاههای تمدنی و فرهنگی نشانی باقی نماند.»
صدرایی شاهد این ادعا را پژوهش باستان‌شناسی اخیر با عنوان «پژوهش باستان‌شناسی مطالعات فرهنگی‌تاریخی محور انتقال آب سد کانی سیب به دریاچه ارومیه» اعلام کرد که در فاز نخست از محور بیگم قلعه در شهرستان نقده شروع می‌شود.
او با اشاره به انجام این برنامه در مدت ۴۵ شبانه‌روز تا ریک‌آباد در شهرستان پیرانشهر که ورودی تونل انتقال آب محسوب می‌شود، گفت: «هیئت پژوهش در طول این مدت مسافتی بیش از ۹۰ کیلومتر طول مسیر و بیش از ۳۰ کیلومتر عرض مسیر را مورد بررسی باستان‌شناسی قرار داد.»
به گفته این باستان‌شناس، در این مدت از دره‌های طولانی و دشت‌های میانکوهی و قله‌های بلند و متعدد این خطه بازدید و سرانجام هیئت پژوهش موفق شد داده‌های فرهنگی ۴۱ اثر تاریخی را ثبت و ضبط کند.
او افزود: «ماحصل این پژوهش نشان می‌دهد، تمدن‌های این خطه نیز همانند بسیاری از جاهای کشور در کنار رودخانه‌های دائمی و چشمه‌های پرآب و البته دائمی و خاک بسیار مناسب و حاصل‌خیز اطراف و چراگاه‌های کوهستانی و دشت‌های میانکوهی که همواره مورد توجه اقوام و ملل در طول تاریخ گشته استقرار یافته‌اند.»
صدرایی گفت: «با توجه به این بررسی سکونت در این مناطق در دوران پیش از تاریخ در حداقل شش تپه، در دوران تاریخی در پنج تپه و در دوران اسلامی در چهار محوطه به صورت اختصاصی تداوم داشته و در سکونت تلفیقی ادوار در دوران پیش از تاریخ و دوران تاریخی در ۱۰ مجموعه، سه دوره همزمان پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی در ۹ مجموعه و دوران تاریخی و اسلامی در شش اثر قابل مشاهده است.»
احتمال تغییر گاه‌نگاری منطقه
او در ادامه تاکید کرد: «این شاخصه‌ها بر مبنای مشاهدات فعلی بوده است و احتمال تغییر در گاه‌نگاری منطقه با یافت شدن داده‌های جدید وجود دارد.»
او با اشاره به بررسی یک منظر طبیعی و یک کتیبه ناتمام از مجموعه آثار ذکر شده توسط هیئت گفت: «در آمار کلی مجموعه فوق، ۱۱ محوطه تاریخی، شش تپه تاریخی، ۱۰ قلعه و دو تپه قلعه، چهار تپه محوطه و تپه چهار محوطه قبرستان و دو قلعه و محوطه و سه قبرستان تاریخی در فهرست ارائه شده است.»
صدرایی افزود: «از لحاظ سطح ارتفاعی زیستگاه‌ها از بین ارتفاع ۱۳۰۰ تا ۱۶۰۰ متر از سطح دریاهای آزاد، هیئت ۲۱ اثر، ارتفاع بین ۱۶۰۰ تا ۲هزار متری ۱۹ اثر تاریخی و فرهنگی را به ثبت رسانده شد.»
او با اشاره به اینکه تنها یک اثر تاریخی به‌نام قلات‌شاه در ارتفاع بالا‌تر از ۲هزار متری قرار داشت، در توضیح علت این موضوع به شرایط آب و هوایی منطقه اشاره کرد و گفت: «در شش ماه دوم سال در ارتفاع بالا‌تر از ۲هزار متری عملا امکان زیست وجود نداشته و منطقه غیرقابل سکونت است.»
این باستان‌شناس درباره داده‌های فرهنگی و تاریخی جمع‌آوری شده گفت: «به‌طور کلی در این محوطه‌ها ۱۱۲۶ قطعه سفال شاخص جمع‌آوری شد که از این مجموعه با توجه به اعتبار لازم ۶۶۵ قطعه برای طراحی فنی سفال انتخاب شد.»
او از بین یافته‌های هیئت به وجود یک قطعه ابسیدین و سه قطعه تیغه سنگی و یک عدد شیء سنگی شکسته که احتمالا بخشی از پاشنه در است، اشاره کرد.»
او در ادامه افزود: «متاسفانه تمامی این مناطق توسط کشاورزان تبدیل به زمین‌های زراعی می‌شوند و علاوه بر آسیب فوق عده‌ای از سودجویان موهن نیز تمام محوطه را مانند لانه زنبور کرده و طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای نیز به این تخریب‌ها دامن می‌زنند.»
صدرایی در پایان خواستار عزم ملی برای حفاظت و نگهداری از تک‌تک آثار نه‌تنها منطقه‌ای بلکه کشوری شد.
پژوهش باستان‌شناسی مطالعات فرهنگی‌تاریخی محور انتقال آب سدکانی سیب به دریاچه ارومیه با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری انجام شد.
منبع:میراث آریا
