به گزارش خبرگو ، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، این مطلب در کارگاه دوم نخستین روز همایش و کارگاه تخصصی "تعیین اصالت اشیا تاریخی، فرهنگی و هنری که با ارایه مقالاتی با عنوان های " تعیین اصالت دو قطعه سفال نخودی متعلق به موزه خصوصی اسدی در شهر بشرویه، موانع موجود درمطالعات آزمایشگاهی اصالت سنجی اشیاء تاریخی- فرهنگی، سنجش اصالت تار منسوب به عباس صنعت با استفاده از گاه شناسی درختی و " مقدمه ای بر روش‌های شناسایی و تعیین اصالت گوهرها و سنگ‌های قیمتی" همراه بود، ارایه شد.
جواد عباسی، دانشجوی دکتری مرمت اشیای تاریخی و فرهنگی دانشگاه هنر تهران مقاله خود را با عنوان " تعیین اصالت دو قطعه سفال نخودی متعلق به موزه خصوصی اسدی در شهر بشرویه" ارایه داد.
وی گفت: اصالت آثار هنری از موضوعاتی است که همواره توجه بسیاری از فیلسوفان و نظریه پردازان هنر را به خود جلب کرده است.
او افزود: موزهها، مجموعهها و مراکز نگهداری آثار در ایران، به دلیل این که بیشتر آثارخود را در گذشته و حال از طریق کاوشهای باستانشناسی، آثار وقفی و امانی به دست آوردهاند، تا پیش از چند دهه اخیر آثار جعلی آسیب چندانی به آنها وارد نکرده است اما در نیم قرن اخیر آثار جعلی بسیاری از راههایی غیر از کاوشهای باستانشناسی وارد موزهها شده که ادامه این روند نگرانیهایی را در رابطه با اصالت آثار موجود در موزهها در پی خواهد داشت.
عباسی با اشاره به این که موضوع مورد بحث در این مقاله دو نمونه سفال نخودی رنگ، که احتمالاً اجزا یک یا دو قلیان بودهاند، از شناسایی یک ساباط در ضلع غربی مسجد میانده شهر بشرویه (استان خراسان جنوبی) درسال ۱۳۸۶ درجریان سبک سازی بام خبر داد.
او با بیان این نکته که این قطعات دارای تزئینات کنده کاری (نقوش گیاهی) و برشدار هستند، گفت: این سفالها امروزه در موزه خصوصی اسدی در شهر بشرویه نگهداری میشوند و باتوجه به تزئینات و جنس سفال، به نظرمیرسد مربوط به دوره های میانی اسلامی باشند.
او افزود: هنگام مواجه مرمتگر با اثر، این دو قطعه به هم وصل شده بودند که پس از بررسیهای به عمل آمده مشخص شد که این کار به تشخیص مسئول موزه انجام شده است.
به گفته عباسی، درنگاه اول به نظر میرسد که دو قطعه مربوط به یک شی است و درگذشته دارای اتصال بودهاند اما پس از مشاهده دقیقتر اختلاف رنگ دو قطعه توجه را جلب می کند.
وی با اشاره به این که لبههای شکست دو قطعه نیز تا حدودی حداقل در بخش کوچکی از اثر منطبق بر هم به نظرمیرسد، چند پرسش را مطرح کرد و گفت: سفالها چگونه مرمت شوند؟ آیا دو قطعه وصالی شوند؟ به صورت جداگانه نگهداری شوند؟
موانع موجود در مطالعات آزمایشگاهی
سخنران بعدی ملیحه مهدیآبادی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بود که مقاله خود را با عنوان " موانع موجود درمطالعات آزمایشگاهی اصالت سنجی اشیاء تاریخی- فرهنگی" ارایه کرد.
او اظهار داشت: هنگامی که مطالعات میدانی و کتابخانهای برای تعیین قدمت و اصالت یک شئ تاریخی کافی نباشد، باستان شناسان یا همکاران آنها، مطالعات آزمایشگاهی را به عنوان گزینهای مطمئن و قابل اجرا در تعیین اصالت اشیاء انتخاب می کنند.
وی مطالعات آزمایشگاهی را گزینه ارزشمندی دانست و گفت: هرچند این روش در اغلب موارد به پرسش های پیچیده باستان شناسی و علوم مرتبط با آن پاسخ میدهد اما گاهی این مطالعات نیز نمیتواند به پرسش های تعیین اصالت و قدمت یک اثر پاسخ مناسب بدهد، زیرا دادهها برای تعیین اصالت کافی نیست و زمانی نتایج درستی به دست می آید که داده ها درست باشد.
مهدی آبادی در ادامه به بررسی موانع مطالعات آزمایشگاهی تعیین اصالت پرداخت و برای نمونه به دو اثر یکی سنگ نبشته جزیره خارک مربوط به دوره هخامنشی و دیگری اثری بر روی پوست منسوب به مانویان در دوره ساسانی اشاره کرد و گفت:
مطالعات آزمایشگاهی برای تعیین اصالت این دو اثر نمیتواند پاسخگوی پرسش های مربوط به تعیین قدمت و اصالت باشد.
سنجش اصالت تار منسوب به عباس صنعت
در ادامه مهزاد سلطانی از دانشکده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان مقاله ای با عنوان " سنجش اصالت تار منسوب به عباس صنعت با استفاده از گاه شناسی درختی" ارایه کرد.
او با بیان این نکته که با توجه به سنجش اصالت چوبهای تاریخی میتوان اطلاعات بسیار مهمی برای مطالعه آثار و بناهایی به دست آورد که از این ماده ارزشمند ساخته شدهاست، گفت: ساختار چوب به صورت تشکیل حلقه های سالیانه است که اطلاعات بسیاری از جمله وضعیت جوی با متغییرهای مکان و زمان را در خود دارد.
او افزود: با استفاده از علم گاهشناسی و اندازهگیری حلقهها و مقایسه با نمودار شاهد و بررسی آنها می توان اطلاعاتی از جمله زمان و منطقه جغرافیای چوب را به دست آورد.
سلطانی ساز تار را به نامترین و پرطرفدارترین آلات موسیقی ایرانی و یکی از سازهای ملی ایران دانست و از معروفترین سازندگان ساز تار در دوره قاجار به هوانس آبکاریان (یحیی) تار ساز و شاگردان وی، عباس و جعفر صنعت اشاره کرد.
به گفته وی، محبوبیت سازهای ساخته شده توسط آنها در بین نوازندگان موجب شده که تارهای زیادی منسوب به آنها جعل شود به گونه ای که تشخیص ساز اصل از بدل را دچار مشکل می کند.
او با اشاره به مطالعه اصالت یک ساز تار منسوب به عباس صنعت موجود در موزه موسیقی اصفهان با استفاده از روش گاهشناسی گفت: در این بررسی حلقههای سالیانه قسمتهای پشت، پایین و بالای کاسه و نقاره با استفاده از تصویربرداری و آنالیز تصویری اندازهگیری شد و داده های حاصل با دادههای به دست آمده از یک ساز تار ساخت عباس صنعت مورد تحلیل آماری و مقایسه قرار گرفت.
سلطانی افزود: نتیجه نشان داد که حلقههای سالیانه در جهات مختلف در هر دو ساز تار مشابه هستند و چوب هر دو ساز مربوط به یک دوره زمانی است که میتواند دلیلی بر اصالت تاریخی ساز مورد مطالعه باشد. بهعلاوه، چوبهای مورد استفاده در ساخت هر دو ساز مربوط به یک منطقه است.
روش‌های شناسایی و تعیین اصالت گوهرها و سنگ‌های قیمتی
امیرحسین مجتهدزاده، دانش‌آموخته گوهرشناسی از انستیتو جواهرشناسی آمریکا، آخرین سخنران این کارگاه بود که با عنوان " مقدمه ای بر روش‌های شناسایی و تعیین اصالت گوهرها و سنگ‌های قیمتی" سخن گفت.
این دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زمین‌شناسی پترولوژی تعیین ماهیت و اصالت آثار هنری، فرهنگی، تاریخی و باستانی را از چالش‌های مهم حوزه میراث دانست و گفت: با توجه به پیشرفت تکنولوژی و فناوری‌های نوین، امکان جعل و مشابه‌سازی آثار بسیار تقویت‌شده و از سوی دیگر، بهره‌گیری از علوم روز و تکنیک‌های مدرن محققان را به تفکیک و تشخیص هرچه دقیقتر آثار معتبر و اصیل رهنمون می‌سازد.
او افزود: گوهرهای قیمتی و نیمه قیمتی به دلیل ارزش مالی و اهمیت ذاتی خود ازجمله مواردی هستند که شناخت و تشخیص ماهیت، منشأ و اصالت آنها توجه ویژه‌ای را طلب می‌کند.
به گفته وی، وجود شبه‌گوهرها، گوهرهای فرآوری و بهسازی شده، گوهرهای سینتتیک و یا نمونه‌های بدل و مصنوعی، تنها بخشی از جنبه‌هایی هستند که گوهرشناسان و کارشناسان جواهرات می‌بایست آنها را تفکیک کرده و مورد ارزیابی و شناخت قرار دهند.
مجتهدزاده افزود: هر یک از گروه‌های ذکرشده، دارای شاخصه‌هایی هستند که با بررسیهای آزمایشگاهی دقیق و کامل میتوان با درصد بسیار بالایی نوع، ماهیت و اصالت نمونه‌های به‌کاررفته در آثار را تعیین و ارزیابی کرد لذا شاخصه‌هایی همچون ناخالصی‌ها و ساختارهای درونی و خصوصیات فیزیکی راه را برای تشخیص و تفکیک این قبیل موارد هموار می کند.
او گفت: استفاده از ابزارآلات و روش‌های غیر تخریبی همچون استفاده از میکروسکوپ، پلاریسکوپ و طیف‌سنجی‌های مرسوم باعث می‌شود تا بررسی دقیقی بر روی نمونه‌ها و شاخصه‌های ماهیتی آنها انجام‌گرفته و دادههای به‌دست‌آمده از این فرآیندها، نقش کلیدی را در تعیین منشأ گوهرها ایفا کنند.
مجتهدزاده اظهار تشخیص نوع تراش و سبک‌های ساخت و جنبه‌های هنری و تکنیکی را نکات حساس و مهم تعیین اصالت اعلام کردو گفت: تحلیل آنها نیازمند صرف زمان و تسلط کامل بر اطلاعات موجود در این حیطه است.
او افزود: با بهره‌گیری از ابزارآلات و روش‌های گوهرشناسی و کانی‌شناسی و همچنین اشراف بر تکنیک ساخت و تاریخچه این دست آثار و شناخت مواد، میتوان ماهیت و اصالت یک اثر را تعیین کرده و ارزشیابی و ارزش‌گذاری درستی را انجام داد.
