به گزارش خبرگو ،ظریف دیروز در بدو ورود به مسکو ضمن خودداری از پیش‌بینی تصمیم ترامپ درباره تمدید تعلیق تحریم‌ها از سوی رئیس‌جمهور آمریکا گفت: «من بعید می‌دانم که خود آقای ترامپ هم اطلاع داشته باشد که می‌خواهد چه کند.» ظریف افزود: «حتما اروپایی‌ها هم هنوز اطلاع ندارند که آمریکایی‌ها چه تصمیمی خواهند گرفت.»
ظریف با تاکید بر اینکه آمریکایی‌ها باید متوجه این اجماع جهانی شوند و سیاست خود را اصلاح کنند، تاکید کرد: «اگر جامعه جهانی تمایل دارد برجام ادامه پیدا کند، باید در برابر هر اقدام خلاف برجام ایالات‌متحده آمریکا ایستادگی کند.» به‌نظر می‌رسد نشست مشورتی امروز ظریف با وزرای خارجی سه کشور مهم اروپایی در ارتباط با تصمیم احتمالی ترامپ در خروج از برجام باشد. درباره این دیدار، دو سناریو قابل بررسی است:
نخست آنکه ظریف در این دیدار با مقامات اتحادیه اروپا درباره خروج احتمالی از برجام اتمام حجت خواهد کرد و به آنان هشدار خواهد داد که خروج احتمالی آمریکا از برجام و عدم‌تمدید تعلیق تحریم‌ها از سوی ترامپ قطعا با پاسخ متناظر و متناسب ایران مواجه خواهد شد و اروپا باید آماده اقدام متناسب ایران در واکنش به آمریکا باشد. اما سناریوی دومی که این روزها درباره دیدار ظریف با مقامات اروپایی مطرح می‌شود این است که ایران و اروپا در حال بررسی حفظ برجام منهای آمریکا هستند. برخی کارشناسان همانند مهدی محمدی اعتقاد دارند این گزاره با همراهی و نظر دولت آقای روحانی دنبال می‌شود و برخی دیگر عقیده دارند: این اروپا است که باید به‌دنبال حفظ برجام بدون آمریکا باشد. این سناریو را مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور در گفت‌و‌گویی که دیروز در «ایرنا» منتشر شد، تقویت کرد.
تخت‌روانچی در این گفت‌و‌گو تاکید کرد: «اگر آمریکا از برجام بیرون برود، در‌صورتی‌که اروپایی‌ها پای تعهدشان بایستند و ضررهای ناشی از تحریم‌های مجدد ما را جبران کنند، در آن صورت ما وارد فضای جدیدی می‌شویم.»
این عضو بلندپایه تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای افزود: «اروپایی‌ها صحبت‌هایی کرده‌اند و مقامات اروپایی از خانم موگرینی تا سران اروپایی به صراحت نظرشان را درباره برجام بیان کرده‌اند که آخرین نمونه آن را در جلسه اخیر شورای امنیت سازمان ملل مشاهده کردیم؛ با این حال اینکه در عمل چه خواهد شد نمی‌دانیم و هنوز زود است دراین باره قضاوت کنیم.»
تخت‌روانچی افزود: «موضع اصولی جمهوری اسلامی این است که ما از برجام بیرون نمی‌رویم، ولی باید منافع برجام را حس کنیم و منافع برجام و اثرات لغو تحریم‌ها به‌طور عینی و ملموس برای ما ترجمه شود.»
تخت‌روانچی افزود: «باید دید اروپایی‌ها چه کار می‌کنند، موضع‌گیری سیاسی خوب است البته کافی نیست و ما در نهایت تصمیم خواهیم گرفت که آیا باید به برجام ادامه دهیم یا نه.»
با استناد به سخنان تخت‌روانچی و سفر امروز ظریف به بروکسل، سناریوی دوم تقویت می‌شود. گفته می‌شود سفر وزیر خارجه ایران به بروکسل در پاسخ به تقاضای طرف اروپایی است. ظریف در این دیدار با بسته‌ای شامل درخواست‌های ایران از اروپا در صورت خروج احتمالی آمریکا از برجام به بروکسل خواهد رفت؛ بسته‌ای که در صورت قبول ازسوی اروپا می‌تواند گزینه ادامه برجام را بدون آمریکا برای ایران فعال کند. به‌عبارت دیگر ظریف قرار است در اروپا از همتایان خود تضمین‌هایی دریافت کند که خروج آمریکا از برجام، ایران را از منافع اقتصادی این توافق محروم نخواهد کرد و ایران همچنان می‌تواند از مزایای آن بهره‌مند شود.
گمانه‌زنی درباره درخواست‌های احتمالی
یکی از دغدغه‌های ایران در صورت عدم‌تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران از سوی ترامپ، مبادلات مالی و بانکی است که اگر اروپایی‌ها خواستار بقای برجام هستند، باید درباره آن به ایران تضمین بدهند. در شرایطی که در اوضاع فعلی، بانک‌های بزرگ اروپایی از ترس جریمه‌های آمریکا با ایران کار نمی‌کنند و تنها بانک‌های متوسط با ایران همکاری می‌کنند، در صورت عدم‌تمدید تعلیق تحریم‌ها از سوی ترامپ، دیگر بانک‌های متوسط هم به بهانه جریمه‌های آمریکا علاقه‌ای به همکاری با ایران نخواهند داشت. این در حالی است که ۳۵ تا ۴۰ درصد صادرات نفت ایران به اروپا انجام می‌شود و در این صورت ایران نمی‌تواند پول نفت فروخته شده خود به اروپا را دریافت کند. یکی از تضمین‌هایی که اروپایی‌ها می‌توانند به ایران بدهند، تغییر ماهیت موسسات مالی یا تاسیس موسساتی جدید است که تنها با «یورو» کار کنند تا مشمول تحریم‌ها و مجازات‌های آمریکا نشوند.
برخی کشورهای اروپایی می‌توانند برای رفع دغدغه‌ها و جبران خسارت وارد شده به ایران به‌دنبال خروج احتمالی آمریکا از برجام، نوعی موسسه‌های دولتی ایجاد کنند، موسسه‌هایی که اعتبارات دولتی دریافت خواهند کرد تا بتوانند بدون هراس از تصمیم‌های احتمالی آمریکا با ایران همکاری کنند.این موضوع که آیا اروپایی‌ها واقعا برای بقای برجام اراده سیاسی دارند موضوعی است که باید آن را در روزهای آینده مشاهده کرد. اما مسلم آن است که اروپایی‌ها بیشتر از آنکه به‌دنبال منافع اقتصادی برجام باشند، نگران مسائل امنیتی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران هستند. به‌عبارت دیگر، اروپایی‌ها از آشوب‌زدگی محیط سیاسی خاورمیانه به‌دنبال فروپاشی احتمالی برجام و برخورد ترکش‌های آن به محیط امنیتی اروپا نگرانند. اروپایی‌ها بر این باورند که آمریکایی‌ها در فاصله‌ای دور از خاورمیانه قرار دارند و تبعات امنیتی خاورمیانه بر آنان اثر گذار نیست، کما اینکه وقوع بحران‌های سال‌های اخیر خاورمیانه موج پناهجویان را عازم اروپا کرد نه آمریکا. با این وجود هستند کارشناسانی که باور دارند، امکان فنی و تکنیکی برای ادامه برجام بدون آمریکا وجود ندارد؛ زیرا دیگر نه بخش خصوصی و نه بخش دولتی اروپایی به همکاری با ایران از ترس جریمه‌های آمریکا علاقه‌ای نخواهند داشت.
مهدی محمدی، تحلیلگر مسائل استراتژیک ضمن تاکید بر اینکه امکان فنی ادامه برجام بدون آمریکا وجود ندارد گفت: «ایران اگر خواستار حفظ برجام است باید تمهیداتی بیندیشد تا هزینه خروج آمریکا از برجام را صفر نکند و این محاسبه را برای آمریکایی‌ها تغییر دهد.» او تاکید دارد که دولت آقای روحانی برای حفظ برجام باید اعتماد محاسبه نشده به اروپایی‌ها نداشته باشد.
ظریف پیش از سفر به بروکسل و دیدار با مقامات اروپایی در دیدار با سرگئی لاوروف، همتای روسی خود گفت: «برجام از معدود دستاوردهای جامعه بین‌الملل در سال‌های گذشته است و همان‌طور که شما گفتید آژانس بارها تعهد ایران به برجام را تایید کرده است، ولی متاسفانه یکی از اعضای برجام نه‌تنها تا‌کنون تعهدات خود را براساس برجام کامل اجرا نکرده بلکه سیاست‌های مخربی را در پیش گرفته است. از این رو ما و شما و سایر اعضای برجام نیاز داریم از نزدیک هماهنگی کنیم که این دستاورد با جدیت پیگیری شود. سرگئی لاوروف در این دیدار با تاکید بر اهمیت برجام گفت: «این امر بسیار مهم است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اجرای تعهدات ایران را مورد تایید قرار داده و روسیه کماکان بر نقش مهم این سازمان تاکید می‌کند.»
