دَجّال شخص یا موجودی از دشمنان امام مهدی(عج) است که جمعی را فریب داده و به سوی خود می کشاند و ادعای الوهیت کرده و موجب خونریزی و فتنه های زیادی می شود. سید محمد صدر و ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه معتقدند که دجال یک فرد نیست بلکه جریان انحرافی است.
به گفته سید محمد صدر دجال، واژه ای رمزی و سمبولیک است که به حرکتی کفرآمیز و جریانی انحرافی سیاسی فکری و اقتصادی اشاره دارد. او طول عمر دجال که در روایات به آن اشاره شده را شاهدی بر درست بودن این دیدگاه دانسته است. (صدر، موسوعة الامام المهدی(ع)، ج2، ص484.)
آیت الله مکارم شیرازی از مراجع تقلید، دجال را منحصر به یک فرد نیست بلکه از نظر او دجال عنوانی کلی است برای افراد پرتزویر و حیله گری که برای جذب توده های مردم از هر وسیله ای استفاده می کنند. به گفته او این مطلب از ریشه لغوی کلمه دجال و برخی منابع حدیثی استفاده می شود. ( مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی(عج)، ص171-172.)
دجال اهل سنت
آیا خروج دجال از نشانه های ظهور است؟
در روایات زیادی از اهل سنت، خروج دجال از نشانه های برپایی قیامت دانسته شده است. (سنن ترمذی، ج 4، ص 507 - 519 .) اما در کتاب های روایی شیعه، تنها دو روایت در مورد خروج دجال به عنوان یکی از علائم ظهور حضرت مهدی (عج) آمده است. (کمال الدین صدوق، ص 525 و 526 .) که معتبر نیست. کتاب های روایی شیعه، اشاره ای به خروج دجال و فتنه های قبل از ظهور نداشته و تنها از کشته شدن دجال به دست امام زمان(عج) یا حضرت عیسی سخن گفته اند. (علامه مجلسی، بحار الانوار، ج52، ص194 و 308.)
دجال بنابر روایات، در هنگام سختی و قحطی ظهور می کند، جمعی را فریب می دهد و به سوی خود می کشاند. (علامه مجلسی، بحار الانوار، ج52، ص194 و 308)
محل خروج دجّال در برخی روایاتِ غیرقطعی، اصفهان (علامه مجلسی، بحار الانوار، ج52، ص194) یا خراسان (ابن طاووس، الملاحم و الفتن، ص126.) معرفی شده است.
دجال در اعتقادات مسیحیت
اصل داستان دجال در کتاب های مقدس مسیحیان است. (رساله یوحنا، بابا 2، آیه 18و22 .) در انجیل از کسانی که منکر حضرت مسیح باشند و یا «پدر و پسر» را انکار کنند، به عنوان دجال یاد شده است. به همین جهت در ترجمه انگلیسی کتاب های مقدس مسیحی، واژه آنتی کریست ( (Antichrist یعنی ضد مسیح به کار رفته است.
قاموس کتاب مقدس (صفحه 460) دجال را اسم عام و دجال و دجالان را کسانی می داند که تجسم مسیح را تکذیب می کنند. در همین کتاب آمده است که کلمه دجال در جایی دیگر جز دررساله «یوحنا» یافت نمی شود و مقصود از دجال کسی است که بامسیح مقاومت و ضدیت می نماید و مدعی آن باشد که خود او در جای مسیح است و در رساله اول یوحنا، می گوید:«و هر روحی که عیسای مجسم شده را انکار کند از خدانیست. این است روح دجال، که شنیده اید، می آید و الان هم در جهان است » و نیز می گوید:«دروغگوکیست؟ جز آنکه مسیح بودن عیسی را انکار کند و آن دجال است.»
